میکروسفالی در نوزادان: عوامل، علائم، تشخیص و درمان

ماکروسفالی یا بزرگی سر (به انگلیسی: Macrocephaly) به حالتی گفته می شود که در آن اندازه سر از حالت طبیعی بزرگتر است. ماکروسفالی در بیش تر موارد، خوشخیم یا بی زیان است. در موارد دیگر ماکروسفالی می تواند نشانه یکی از وضعیت های پزشکی نظیر سندرم های ژنتیکی یا تومور باشد. در این مقاله، به بررسی ماکروسفالی در نوزادان می‌پردازیم، علل آن را بررسی می‌کنیم، علائم و نشانه‌ها را شرح می‌دهیم، و همچنین روش‌های تشخیص و درمان این وضعیت را بررسی می‌کنیم.

میکروسفالی یک بیماری جدی و پیچیده است که در اواخر دوران بارداری و یا حتی در زمان تولد نوزادان رخ می‌دهد. این بیماری باعث کوچک شدن اندازه سر نوزادان می‌شود و ممکن است تاثیرات جدی بر رشد و توسعه مغزی آنان داشته باشد.

بیماری میکروسفالی یکی از نادرترین بیماری‌های نورونولوژی یا عصبی است، که سالانه درصد بسیار کمی از نوزادان جهان را درگیر خود می‌کند. نوزادان یا کودکانی که به این بیماری مبتلا هستند، معمولا در مقایسه با هم سن و سالان خود سایز سر کوچک‌تری دارند.
فقدان یا کمبود رشد سلول‌های مغزی غالبا تحت عنوان بیماری میکروسفالی شناخته می‌شود. از این رو بیماری میکروسفالی منجر به آسیب‌دیدگی سر کودک می‌شود.

تشخیص ماکروسفالی قبل از تولد

پزشک می‌تواند با بررسی نتایج آزمایش‌های سونوگرافی معمولی که در اواخر سه ماهه دوم یا اوایل سه ماهه سوم بارداری انجام می‌شود، تشخیص دهد که آیا کودک قبل از تولد دچار ماکروسفالی است یا خیر. تشخیص ماکروسفالی را می‌توان در داخل رحم و یا در طی ۱۸ تا ۲۴ ماهگی نوزاد پس از تولد مشخص کرد. این درمان ممکن است شامل مداخلات جراحی، درمان‌های دارویی، تراپی فیزیکی و حمایت تغذیه‌ای باشد.

از آن جا که برخی از موارد ماکروسفالی اساساً مشکلی برای سلامتی افراد ایجاد نمی‌کند، در بسیاری از مناطق دنیا در آمار رسمی منتشر شده ثبت نمی‌شود و نمی‌توان آماری شفاف در این زمینه ارائه داد. تنها آماری که در این مورد وجود دارد مربوط به ایالات متحده آمریکا است که ماکروسفالی در حدود ۲ تا ۵ درصد از جمعیت تشخیص داده شده است.

در صورت تشخیص میکروسفالی در دوران جنینی باید دنبال علل ایجاد کننده آن بود.

چه عواملی باعث بزرگ سر در نوزادان می شود؟

1. هیدروسفالی
2. ماکروسفالی خوش خیم خانوادگی
3. مشکلات مغز
4. خونریزی داخلی در مغز
5. عفونت در مغز

نشانه‌ها  و علائم:

ماکروسفالی در نوزادان ممکن است با علائم متنوعی همراه باشد، از جمله:

1. بزرگی غیرطبیعی سر: این علامت اصلی ماکروسفالی است و به معنای افزایش اندازه سر نوزاد به مقداری بیش از حد طبیعی است.
2. مشکلات در تغذیه: نوزاد ممکن است دشواری در تغذیه داشته باشد و وزن آن کمتر از حد معمول باشد.
3. تغییرات در رفتار: برخی نوزادان مبتلا به ماکروسفالی تاخیر در توسعه رفتاری داشته و علائمی مانند عصبانیت یا آرامش بیش از حد نشان دهند.

در صورتی که یافته غیر طبیعی پیدا نشود احتمال زیاد خوش خیم خانوادگی هست، هر چند تا زمان تولد معمولا بهتر هست هر ۴ هفته تحت سونوگرافی پیگیری قرار گیرند.

عوارض میکروسفالی

بسته به میزان شدت میکروسفالی علائم و عوارض می تواند شامل اختلالات زیر باشد ؛

• صرع
• تاخیر رشدی و حرکتی مانند اختلال تکلم ، اختلال در راه رفتن و ایستادن
• ناتوانی در ادراک ( کاهش توانایی یادگیری و عملکرد در زندگی روزمره )
• اختلال حرکتی و تعادلی
• اختلالات بلع ( عدم توانایی در بلعیدن غذا )
• کم شنوایی و ناشنوایی
• اختلالات بینایی

تشخیص و درمان:

تشخیص بیماری میکروسفالی بسته به شرایط بیماری ممکن است در دوران بارداری و یا پس از تولد نوزاد صورت گیرد.
معمولا اندازه‌گیری دور سر جنین در سه ماهه آخر بارداری که طی سونوگرافی انجام می‌شود، اصلی‌ترین راه تشخیص بیماری میکروسفالی توسط پزشک است.
تشخیص میکروسفالی معمولاً با استفاده از تصاویر شعاعی مغز و انجام آزمون‌های نوروتولوژیکی انجام می‌شود. مشاوره با پزشکان متخصص و انجام آزمون‌های مختلف می‌تواند به تشخیص دقیق تر و مشخص‌تر کمک کند.
در حال حاضر، درمان مستقیم برای میکروسفالی وجود ندارد. اما، بهبود کیفیت زندگی نوزادان و کاهش عوارض بیماری از طریق تیم‌های چندتخصصی از جمله پزشکان فیزیوتراپی، توانبخشی، و روان‌شناسی ممکن است بهبود آور باشد.

تشخیص ماکروسفالی در نوزادان اغلب توسط پزشکان با انجام سونوگرافی، اسکن‌ها و تست‌های تشخیصی مشخص می‌شود. پس از تشخیص، درمان متناسب با علت و شدت ماکروسفالی صورت می‌گیرد. این درمان ممکن است شامل مداخلات جراحی، درمان‌های دارویی، تراپی فیزیکی و حمایت تغذیه‌ای باشد.

اگر کودک ماکروسفالی خوش خیم خانوادگی داشته باشد، علائمی به جز دور سر غیرعادی بزرگ نخواهد داشت.

نتیجه‌گیری:

ماکروسفالی یک وضعیت پزشکی جدی است که می‌تواند در نوزادان اتفاق بیفتد. شناخت علل، نشانه‌ها و درمان ماکروسفالی در نوزادان مهم است تا به بهترین شکل ممکن برای بهبود وضعیت این نوزادان کمک کنیم. از آنجا که علل ماکروسفالی متنوع هستند، مشاوره با یک پزشک متخصص در زمینه کودکان می‌تواند اطلاعات دقیق‌تری در مورد تشخیص و درمان این وضعیت فراهم کند.